Η σήμανση των επιμέρους τμημάτων ενός ξύλινου σκάφους αποτελεί σημαντικό βήμα στη διαδικασία κατασκευής, επιτρέποντας τον ακριβή προσδιορισμό, την ταυτοποίηση και τον οργανωμένο συντονισμό των διαφόρων εξαρτημάτων. Οι πληροφορίες που ακολουθούν προσφέρουν επισκόπηση των σημαντικών πτυχών της σήμανσης σε αυτό το πλαίσιο:

1. Σχέδιο και Σχεδιασμός:
   Προτού ξεκινήσει η σήμανση, είναι ουσιώδες να υπάρχει ένα ακριβές σχέδιο του σκάφους. Κάθε επιμέρους τμήμα πρέπει να είναι σαφώς σημασμένο στο σχέδιο.
2. Αναγνώριση Ξύλινων Τμημάτων:
   Κάθε ξύλινο τμήμα πρέπει να έχει ένα μοναδικό αναγνωριστικό. Αυτό μπορεί να είναι ένας
   αριθμός, ένας κωδικός ή άλλο σύστημα σήμανσης.
3. Σήμανση Διαστάσεων:
   Οι βασικές διαστάσεις κάθε τμήματος, όπως μήκος, πλάτος, και ύψος, πρέπει νασημαίνονται εμφανώς. Αυτό επιτρέπει τον έλεγχο των διαστάσεων κατά τη διάρκεια της κατασκευής.
4. Επισήμανση Εξαρτημάτων:
   Κάθε επιμέρους εξάρτημα, όπως το κέλυφος ή άλλα στοιχεία, πρέπει να είναι σαφώς
   σημαδεμένο για εύκολη αναγνώριση κατά την κατασκευή.
5. Επιλογή Υλικών:
   Εάν χρησιμοποιούνται διάφορα είδη ξύλου, η επισήμανση πρέπει να περιλαμβάνει πληροφορίες για το είδος και την προέλευση του κάθε ξύλου.
6. Σήμανση Κατευθύνσεων Επεξεργασίας:
   Εάν έχουν εφαρμοστεί συγκεκριμένες τεχνικές επεξεργασίας, όπως τρίψιμο ή ρούφηγμα, αυτό πρέπει να σημαίνεται για την επόμενη φάση της κατασκευής.

Οι ναυπηγικές γραμμές, γνωστές και ως γραμμές σκάφους, προκύπτουν από τις νοητές τομές του κελύφους του σκάφους με επίπεδα που κατευθύνονται κατακόρυφα, εγκάρσια, και οριζόντια. Αυτές οι γραμμές είναι αναγκαίες όχι μόνο για να κατανοήσουμε καλύτερα την καμπύλη μορφή του σκάφους με τις τομές του σε ορθογώνια επίπεδα, αλλά επίσης για να είναι δυνατόν να σχεδιαστούν τα επιμέρους κομμάτια, όπως οι νομείς. Η δημιουργία αυτών των γραμμών συνήθως περιλαμβάνει τον σχεδιασμό επιπέδων που τέμνονται με το κελύφος του σκάφους σε διάφορες διευθύνσεις. Κατακόρυφες, εγκάρσιες και οριζόντιες τομές παρέχουν την απαραίτητη πληροφορία για τη μορφή του σκάφους και επιτρέπουν τον σχεδιασμό των διαφόρων στοιχείων του, όπως οι νομείς. Για τον σχεδιασμό των ναυπηγικών γραμμών ενός σκάφους, πρώτα εντοπίζεται το διαμήκες επίπεδο συμμετρίας, που συνήθως αποτελεί το βασικό επίπεδο αναφοράς για το σκάφος. Στα παραδοσιακά σκάφη, αυτό το επίπεδο συμμετρίας συνδέεται με την καρίνα και είναι κατακόρυφο. Το σχέδιο που προκύπτει από τομές παράλληλες σε αυτό το επίπεδο είναι γνωστό ως “σχέδιο διαμήκων τομών” (sheerplan ή profile). Αυτό το σχέδιο παρέχει μια προοπτική του σκάφους όταν το κοιτάμε από την πλευρά και περιλαμβάνει τις κυριότερες γραμμές και διαστάσεις του σκάφους σε αυτό το επίπεδο. Το σχέδιο των ναυπηγικών γραμμών ενός σκάφους είναι σημαντικό για την κατανόηση του σχήματος του. Οι ίσαλοι και οι εγκάρσιοι νομοί παίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτό το σχέδιο. Η ίσαλος επιφάνεια σχεδίασης είναι ένα επίπεδο που είναι κάθετο προς το διαμήκες επίπεδο συμμετρίας και συνήθως παράλληλο με την καρίνα. Αυτό το επίπεδο λειτουργεί ως το βασικό επίπεδο αναφοράς. Τα επίπεδα που είναι κάθετα στο διαμήκες επίπεδο συμμετρίας αλλά παράλληλα στο επίπεδο της ίσαλου επιφάνειας σχεδίασης ονομάζονται ίσαλοι επιφάνειες. Εγκάρσιες τομές που τοποθετούνται επαλλήλως σχηματίζουν ένα σχέδιο εγκαρσίων τομών, γνωστό ως “σχέδιο νομέων” ή “bodyplan”. Στο αναφερόμενο σχέδιο, κατά σύμβαση, δείχνονται μόνο ημιτομές, με τις πλωριές ημιτομές στη δεξιά πλευρά του άξονα συμμετρίας και τις πρυμναίες ημιτομές στην αριστερή. Οι ημιτομές ισάλων, τοποθετημένες επαλλήλως, σχηματίζουν ένα σχέδιο ισάλων ή “half breadth plan”. Οι επιφάνειες ισάλων (waterplanes) απεικονίζονται στα σχέδια εγκαρσίων τομών και διαμήκων τομών ως ευθείες γραμμές που ονομάζονται ίσαλοι (waterlines). Τα τρία αυτά σχέδια, το lineplan, το sheer drawing, και το bodyplan, αποτελούν το σχέδιο ναυπηγικών γραμμών ενός σκάφους. Κάθε ένα από αυτά τα σχέδια παρέχει διαφορετική προοπτική για το σχήμα του σκάφους:
1. Lineplan (Σχέδιο Γραμμών):
Παρουσιάζει τις ίσαλες επιφάνειες και δείχνει την καμπυλότητα του σκάφους όταν το κοιτάμε από πάνω.
2. Sheer Drawing (Σχέδιο Υψηλής Ισάλου):
Δείχνει το προφίλ του σκάφους όταν το κοιτάμε από το πλάι και είναι κυρίως επικεντρωμένο στο σχήμα της ίσαλης επιφάνειας.
3. Bodyplan (Σχέδιο Νομέων):
Παρουσιάζει το σχήμα του σκάφους όταν το κοιτάμε από το μπροστινό ή πίσω μέρος, και αναδεικνύει την καμπυλότητα σε διαφορετικά επίπεδα.

Εικ3.Το σχέδιο του ναυπηγούμενου τρεχαντηριού στο καρνάγιο του Κωστή, όπως
αποτυπώνεται από το μισομόδελο. Το ίδιο σχέδιο χαράσσεται στη σάλα, σε κλίμακα 1:1

Τα σχέδια αυτά είναι αναγκαία για να μεταφερθεί το σχήμα της γάστρας σε ένα επίπεδο χαρτί. Στα παραδοσιακά σκάρια, αποτυπώνουν την επιφάνεια που καθορίζει εξωτερικά ο σκελετός, χωρίς το πέτσωμα. Οι γραμμές της καρίνας και των ποδοσταμάτων αντιστοιχούν στα “ασσούς”, που είναι οι χώροι που χρησιμοποιούνται για την τοποθέτηση των μαδεριών του πετσώματος. Επίσης, συνήθως δεν συμπεριλαμβάνεται σχέδιο διαμήκων τομών, καθώς δεν θα ήταν πρακτικό για την κατασκευή.

Μέθοδοι ναυπήγησης σκαφών
Ο σχεδιασμός ενός ξύλινου σκάφους αποτελεί ένα συναρπαστικό εγχείρημα που αντανακλά τη συνδυασμένη τέχνη και επιστήμη της ναυπηγικής. Με το που η ιδέα για την κατασκευή ενός σκάφους φωτίζει το μυαλό του κατασκευαστή, η διαδικασία σχεδιασμού αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά. Στον κόσμο της ναυτιλίας, ο σχεδιασμός δεν περιορίζεται μόνο στην εμφάνιση του σκάφους αλλά επεκτείνεται σε κρίσιμες πτυχές όπως η επίτευξη βέλτιστης απόδοσης, η ικανοποίηση των ναυτικών αναγκών, και η διασφάλιση της ασφαλούς ναυτιλίας. Οι μεθόδοι σχεδιασμού ενός ξύλινου σκάφους καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα τεχνικών και διαδικασιών. Από την επιλογή του κατάλληλου ναυπηγικού σχεδίου μέχρι την λεπτομερή σχεδίαση των επιμέρους τμημάτων, ο σχεδιαστής αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις. Η έρευνα, ο συνδυασμός παραδοσιακών και σύγχρονων μεθόδων, καθώς και η καινοτομία στον τομέα του ναυπηγικού σχεδιασμού παρέχουν το υπόβαθρο για την επίτευξη υψηλών προδιαγραφών στην κατασκευή ξύλινων σκαφών. Ακολουθούν οι πιο σημαντικές μέθοδοι σχεδιασμού ενός ξύλινου σκάφους:

Α.
Μέθοδος του Μονόχναρου Η προαναφερθείσα μέθοδος αναγνωρίζεται ως μία από τις παλαιότερες πρακτικές σχεδιασμού, που χαρακτηρίζονταν κυρίως από την εμπειρική προσέγγιση. Είναι γνωστή στα ξυλοναυπηγεία με την ονομασία “ειδικά χνάρια μονόχναρα,” και χρησιμοποιούνταν για τον σχεδιασμό των βασικών στοιχείων του σκελετού του σκάφους. Έχει αναφερθεί ότι μέχρι και το 1970, τα καΐκια κατασκευάζονταν με αυτήν τη μέθοδο, γνωστή ως μονόχναρο, προερχόμενη από την μέθοδο του χναριού. Στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου, παρατηρούνται ποικίλες εφαρμογές της μεθόδου, όπως τα “χνάρια μεσαίου νομέα και φούρμες” και τα “μονόχναρα με προσαρμοζόμενα χνάρια”. Πολλοί ξυλοναυπηγοί εκτιμούσαν την απλότητα της μεθόδου του μονόχναρου σε σύγκριση με άλλες, όπως εκείνες που περιλάμβαναν τη χρήση της σάλας.

Εικ4.Καΐκι κατασκευασμένο με
την Μέθοδο του Μονοχναριού

Α.1 Χνάρι μεσαίου νομέα και φούρμες
Με βάση αυτήν τη μέθοδο, καθοριζόταν το σχήμα του ζεύγους των μεσαίων νομέων και δύο νομέων από την πλώρη και την πρύμνη, χρησιμοποιώντας χνάρια. Στη συνέχεια, έξι νομείς τοποθετούνταν πάνω στην καρίνα και λεπτές σανίδες, φούρμες, καρφώνονταν στις δύο πλευρές των νομέων και στο πλωριό και πρυμνιό ποδόσταμα. Οι φούρμες αυτές χρησιμοποιούνταν ως οδηγοί για το σχήμα των υπόλοιπων νομέων, με την ψηλότερη να βρίσκεται στο επίπεδο της γραμμής της κουπαστής και οι υπόλοιπες κοντά στο ύψος της οξύτερης κυρτότητας των νομέων. Κάθε νέος νομέας τοποθετούνταν σε προκαθορισμένη θέση πάνω στην καρίνα. Οι τελευταίοι νομείς προς την πλώρη και την πρύμνη, γνωστοί ως “ριπίδια ή βαθικά,” ήταν αρκετά απλοί και στηρίζονταν στα ποδοστάματα χωρίς ενδιάμεσες έδρες. Στη συνέχεια, οι ναυπηγοί, έχοντας τοποθετήσει όλους τους νομείς στην καρίνα και τα ποδοστάματα, σταθεροποιούσαν τις θέσεις τους με ισχυρότερες φούρμες, γνωστές ως “σκορτσάδες.” Έπειτα, εντόπιζαν το φάλτσο της εξωτερικής επιφάνειας κάθε νομέα, τοποθετώντας λεπτές πήχες σε θέσεις παρόμοιες με τα σανίδια του πετσώματος, τα οποία θα καρφώνονταν αργότερα.

Α.2 Μονόχναρο με προσαρμοζόμενα χνάριαbr Σύμφωνα με τη μέθοδο του μονόχναρου με προσαρμοσμένα χνάρια, ο ναυπηγός είχε στη διάθεσή του πέντε βασικά χνάρια. Με τη βοήθεια ενός μονοχναριού, μπορούσε να διαμορφώσει το σχήμα συγκεκριμένου αριθμού νομέων, που κινούνταν μεταξύ οκτώ (8) και δεκαέξι (16). Τα προσαρμοζόμενα χνάρια περιελάμβαναν:

• Το χνάρι της καρίνας ή του άξονα του σκάφους (πινακίδι ή μαστάρι), αντιπροσωπεύοντας την καρίνα του σκάφους. Η σειρά των σημαδιών στο πινακίδι υποδηλώνει τη διαδοχική αύξηση του ύψους των νομέων από τον μεσαίο μέχρι τον τελευταίο νομέα, που θα προκύψει από τα χνάρια της μεθόδου.
• Το βασικό χνάρι (η μάνα), ως το κεντρικό χνάρι στο οποίο προσαρμόζονταν τα άλλα χνάρια. Τα σημάδια στο χνάρι αυτό υποδηλώνουν την διαδοχική μείωση του πλάτους των νομέων, όσο απομακρυνόμαστε από τη μέση του σκάφους προς την πλώρη ή την πρύμνη.
• Το χνάρι των στρώσεων του σκάφους (δίβολτο ή αξινίστροφο), καθορίζοντας το σχήμα της στρώσης κάθε νομέα.
• Το χνάρι για το άνοιγμα της επάνω άκρης των νομέων (τραμπουκέτο), καθορίζοντας το τελικό άνοιγμα στο επάνω μέρος τους.
• Το χνάρι για το επάνω μέρος των νομέων (χνάρι για τα μαντάλια), χρησιμοποιούμενο για όλους τους σκαρμούς.

Παρόλο που οι παλαιότερες εμπειρικές μέθοδοι σχεδιασμού δεν έχουν εγκαταλειφθεί, αναδεικνύεται η σημασία της διατήρησης αυτών των τεχνικών, καθώς παραμένουν σε χρήση για την κατασκευή μικρών σκαφών. Οι μέθοδοι των μονόχναρων αναφέρονται ακόμη και στα ναυπηγεία της Βενετίας από τον 14ο αιώνα, αποτελώντας σημαντικό κομμάτι της ναυπηγικής παράδοσης.

Β. Μέθοδος της σάλας
Η μέθοδος του ναυπηγικού σχεδιαστικού δαπέδου, γνωστή και ως σάλα, αντιπροσωπεύει τη σύγχρονη εξέλιξη στον χώρο της ναυπηγικής στην Ελλάδα και αποτελεί τη μοναδική ασφαλή και πλήρη μέθοδο για την κατασκευή μεγάλων πλοιαρίων. Η εν λόγω μέθοδος προσφέρει βελτιωμένη συμμετρία και ομαλότερες καμπύλες στη γάστρα των σκαφών, σε σύγκριση με τις παλαιότερες μεθόδους σχεδιασμού, όπως τα μονόχναρα. Αρχικά, ο σχεδιασμός γινόταν σε όλο το δάπεδο της σάλας με παράλληλες γραμμές σε ίσες αποστάσεις, που υποδείκνυαν τη θέση των νομέων σε ένα οριζόντιο επίπεδο στην κάτοψη. Οι βασικές διαστάσεις του σκάφους, όπως το ολικό μήκος, το μήκος της καρίνας, το μέγιστο πλάτος και το μέγιστο ύψος, καθορίζονταν σύμφωνα με την παραγγελία και τους εμπειρικούς κανόνες. Ο σχεδιασμός περιελάμβανε τον υπολογισμό του μισού μήκους της καρίνας, και μετά τη μέτρηση στο δάπεδο, καθοριζόταν η θέση του μεσαίου νομέα από τη μεριά και τη θέση όπου αρχίζει το πλωριό ποδόσταμα. Στη συνέχεια, ολοκληρωνόταν ο σχεδιασμός της πλάγιας όψης του πλωριού ποδοστάματος πάνω στο δάπεδο. Η μέθοδος της σάλας εξακολουθεί να εφαρμόζεται στη ναυπήγηση μεταλλικών και ξύλινων πλοιαρίων χωρίς σημαντικές τροποποιήσεις στον τρόπο εφαρμογής της.

Εικ5. Σχεδιασμός για την μέθοδο της σάλας

Β.1 Απευθείας χάραξη των γραμμών στο δάπεδο της σάλας
Η μέθοδος της σάλας ακολουθεί ένα σύνθετο διαδικαστικό βήματα για τον σχεδιασμό και την κατασκευή των προφίλ και των ξύλων ενός καϊκιού. Ας δούμε τη διαδικασία αυτή σε λεπτομέρειες:

• Σχεδίαση στο χώμα (σχεδιαστικό δάπεδο της σάλας): Αρχικά, ο ναυπηγός σχεδιάζει τα προφίλ όλων των στραβόξυλων του καϊκιού σε πραγματική κλίμακα 1:1 πάνω στο χώμα, που λειτουργεί ως σχεδιαστικό δάπεδο της σάλας. Σε αυτό το στάδιο, τα προφίλ αποτυπώνονται για να καθοριστεί η γεωμετρία του σκάφους
• Μεταφορά των προφίλ σε ξύλο: Με βάση τα σχέδια πάνω στο χώμα, τα προφίλ μεταφέρονται σε κομμάτια ξύλου σε κλίμακα 1:1. Αυτό συνήθως γίνεται με τη χρήση ειδικών εργαλείων και μέτρησης, ώστε να διασφαλίζεται η ακρίβεια της μεταφοράς.
• Κοπή χναριών: Με βάση τα προφίλ στα κομμάτια ξύλου, κόβονται χνάρια που θα χρησιμοποιηθούν ως οδηγοί. Αυτά τα χνάρια τοποθετούνται επάνω στα ξύλα και λειτουργούν ως καθοδηγητικά στοιχεία για την κοπή των αντίστοιχων κομματιών του σκελετού.
• Κατασκευή του σκελετού: Με τη χρήση των χναριών ως οδηγών, κόβουν τα κομμάτια του σκελετού. Αυτά τα κομμάτια στη συνέχεια συναρμολογούνται για να δημιουργήσουν τον σκελετό του καϊκιού.

Η διαδικασία αυτή επιτρέπει στον ναυπηγό να μεταφέρει το σχήμα του σκάφους από το σχεδιαστικό δάπεδο στα φυσικά υλικά που θα χρησιμοποιηθούν στην κατασκευή του.

Εικ6. Μέθοδος απευθείας χάραξης των γραμμών στο δάπεδο της Σάλας

Β.2 Μέθοδος του Μισομόδελου
Η περιγραφή της μεθόδου κατασκευής ναυπηγικών μοντέλων με τη χρήση ίσιων σανίδων παρουσιάζει μια ενδιαφέρουσα και παραδοσιακή προσέγγιση στον ναυπηγικό σχεδιασμό. Αυτή η μέθοδος συνδυάζει τη χρήση φυσικών υλικών με την ακρίβεια του μοντελισμού για την κατασκευή κλίμακας. Η διαδικασία επιτρέπει στον ναυπηγό να έχει μια πρώτη αντίληψη της μορφής του σκάφους και να εργαστεί με τα υλικά σε μια πρακτική κλίμακα. Η χρήση ίσιων σανίδων είναι οικονομική και επιτρέπει την εύκολη επεξεργασία και προσαρμογή. Επίσης, ο έλεγχος της ομαλότητας και της συμμετρίας της γάστρας μέσω του μοντέλου παρέχει στον ναυπηγό τη δυνατότητα να προσδιορίσει και να βελτιώσει το σχήμα του σκάφους προτού ξεκινήσει την πραγματική κατασκευή. Συνολικά, αυτή η παραδοσιακή προσέγγιση αντιπροσωπεύει έναν συνδυασμό τεχνικής και τέχνης στον ναυπηγικό τομέα. Μετά την ολοκλήρωση και αυτής της διαδικασίας, λείαιναν με προσοχή τις άκρες των σανίδων που είχαν διαμορφωθεί με βάση τις ισάλους, μέχρι να φτάσουν στην τελική μορφή του μοντέλου, που θα ήταν το πρότυπο σε μικρογραφία του μισού σκάφους που επρόκειτο να κατασκευαστεί. Μετά την κατασκευή του μοντέλου ο ναυπηγός αντέγραφε τις γραμμές πάνω στη σάλα και από εκεί προσδιόριζε το σχήμα των νομέων και των άλλων κατασκευαστικών στοιχείων του σκάφους.

Εικ7. Ναυπηγικό μοντέλο κατασκευασμένο με τη μέθοδο του μισομόδελου

Β.3 Χρήση σχεδίων ναυπηγικών γραμμών
Αφορά σε μια σύγχρονη μέθοδο ναυπηγικού σχεδιασμού που εφαρμόζεται χωρίς την ανάγκη κατασκευής ναυπηγικών μοντέλων. Στη διαδικασία αυτή, οι ναυπηγοί ξεκινούν με τον σχεδιασμό της γραμμής του καταστρώματος και των πλάγιων όψεων των ασσών, των ποδοσταμάτων και της καρίνας. Στη συνέχεια, δημιουργούν τον μεσαίο νομέα και τις διαγώνιες, ενώ συνεχίζουν με τους υπόλοιπους νομείς. Η μέθοδος αυτή επιτρέπει στους ναυπηγούς να εφαρμόζουν ακριβείς ελέγχους της ομαλότητας των γραμμών χρησιμοποιώντας ισάλους, διαμήκεις και διαγώνιες γραμμές. Η πλούσια εμπειρία των ναυπηγών συνεισφέρει στην επιτυχημένη υλοποίηση αυτής της μεθόδου, επιτρέποντας τους να επιτυγχάνουν ακριβείς και αξιόπιστες μετρήσεις για τον σχεδιασμό και την κατασκευή του σκάφους.

Εικ8. Σχέδιο ναυπηγικών γραμμών πριν την αποτύπωση στο δάπεδο της Σάλας

Εικ9. Εφαρμογή του σχεδίου σε πραγματικές διαστάσεις (κλίμακα 1:1)