Ο κοινός τρόπος συνδεσμού ξύλων προς το παρελθόν ήταν η “καθήλωση”, “εφήλωση” ή
“ενήλωση”. Αυτό συνήθως επιτυγχάνονταν με ξύλινα “ήλια”, “τύλια” ή “γόμφους”
(παρόμοιες με τις σύγχρονες καβίλιες), καθώς και μεταλλικά ή ορείχαλκα, τα οποία σε
πολυτελή έπιπλα και πόρτες είχαν ακόμα ασημένια ή χρυσά κεφάλια (εφηλίδες). Στην
επιγραφή της Σκευοθήκης του Φίλωνα αναφέρεται ότι τα κορυφαία ξύλα της οροφής θα
συνδεθούν προς “τας μεσομνάς δια κερκίδων”, δηλαδή με περόνες. Συνήθως, με χάλκινες
περόνες ήταν και η σύνδεση των ξύλων στα φατνώματα του ναού του Απόλλωνα στη Δήλο.
Υπήρχαν διάφοροι τρόποι οριζόντιας ή κάθετης σύνδεσης των ξύλων, παρόμοιοι με τις
μοντέρνες μεθόδους. Ένας τρόπος ήταν η “παραθετική δεσμεύση”, δηλαδή με χρήση
ξύλινων ή μεταλλικών “δεμάτων” ή “δεσμών” (γνωστοί και ως “βλήτρα” στη σύγχρονη
γλώσσα) με διάφορα σχήματα και διαστάσεις. Οι ξύλινοι τύλοι επίσης χρησίμευαν για τη
σύνδεση των ξύλων.
Οι διασυνδέσεις έγιναν μέσω “γομφώσεως”, “πήξεως” ή “εντορμίας”, όπου ένα τμήμα του
ενός ξύλου (μόρσος) εισέρχονταν σε μια αντίστοιχη εσοχή (μορσότρυπα) του άλλου ξύλου.
Ο Παυσανίας αναφέρει ότι στο πανάρχαιο ιερό του Ιππίου Ποσειδώνα στη Μαντινεία, οι
κατασκευαστές χρησιμοποίησαν την εντορμία για να συνδέσουν τα ξύλα. Ο τρόπος αυτός
μιμήθηκε και στους λίθινους τάφους της Λυκίας. Η εντορμία χρησίμευε επίσης για τη
σύνδεση των ενδεσμών των τοίχων και των βαθμίδων των κλιμάκων προς τους “κλιμακτήρες”, δηλαδή τα κεκλιμένα πλάγια ξύλα (σκαλομέρια), όπως αναφέρεται σε
παραθέσεις από τον Όμηρο και τον Ευριπίδη. Τελευταίος τρόπος σύνδεσης ήταν η χρήση
κόλλας. Ο Όμηρος αναφέρει “κολλητές σανίδες” και αλλού “ξύλα κολλητά βλήτροισι”,
δηλαδή με συνδέσμους. Στην επιγραφή της Σκευοθήκης του Φίλωνα, ο κατασκευαστής
“επιθήσει επιστύλια επί τους κίονες κολλημένα”. Η κόλλα, γνωστή και ως “ξυλοκόλληση”,
παρασκευαζόταν από διάφορα μέρη των ζώων, όπως τα αυτιά, οι οπλές και τα γεννητικά
όργανα βοδιών ή ταύρων, και ήταν ισχυρή. Επίσης, γνωστή ως “ψαρόκολλα”,
παρασκευαζόταν από το δέρμα και τις κοιλίες μεγάλων ψαριών. Αυτές οι μεθόδοι
συνδέσμου χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα.
Από τον 1ο χιλιετηρίδα π.Χ. έως περίπου τον 3ο αιώνα π.Χ., η κατασκευή των πλοίων είχε
συνδέσεις από κλειδωμένες συνδέσεις σανίδων, κονδύλια, τενόντια και μεταλλικά πλαίσια
σε πολλά μέρη της Μεσογείου. Ενδεχομένως, η κατασκευή με ραμμένες σανίδες απαιτούσε
λιγότερα εργαλεία και γνώση σε σύγκριση με τη στερέωση με καρφιά και τενόντια. Οι
ναυπηγοί που χρησιμοποιούσαν τη μέθοδο των ραμμένων σανίδων χρειάζονταν ειδικές
δεξιότητες για να εξασφαλίσουν ότι οι ραφές θα παρέμεναν κρυμμένες στην υποβρύχια
επιφάνεια.

USEFUL LINKS

Για τη συναρμολόγηση και τη στήριξη των διαφόρων μελών ενός ξύλινου σκάφους μεταξύ
τους απαιτείται η χρήση μεταλλικών συνδετικών, όπως βίδες, καρφιά μαζί με κόλλα
θαλάσσης. Βίδες ή καρφιά και συνδυασμός και των δύο χρησιμοποιούνται σε μεγάλη
ποσότητα ακόμη και για την κατασκευή του πιο μικρού σκάφους. Όλες οι συνδέσεις πρέπει
να είναι ανθεκτικές μέσα στο νερό και ειδικά στο θαλασσινό. Τα κοινά καρφιά και οι βίδες
είναι ακατάλληλα, γιατί οξειδώνονται γρήγορα. Μια μεγάλη ποικιλία κραμάτων
χρησιμοποιείται για την κατασκευή των μεταλλικών συνδετικών τα οποία παρουσιάζονται
παρακάτω:

Μονέλ:

έχει μεγάλη αντοχή και αντιστέκεται στη διάβρωση.

Πυριτιούχος μπρούτζος:

έχει μικρότερη αντοχή από το μονέλ αλλά είναι το πλέον γνωστό
και τυποποιημένο υλικό για ναυπηγική χρήση.

Κράμα χρωμίου και ανοξείδωτου χάλυβα:

έχει υπερβολική αντοχή και αντίσταση στη
διάβρωση, είναι ιδανικό για περαστές βίδες και βέργες με σπείρωμα.

Ανοξείδωτος χάλυβας τύπου 316L ή 304 ή 302:

η χρήση του ανοξείδωτου χάλυβα για
μεταλλικά συνδετικά είναι η δεύτερη επιλογή, όσο αυτό και αν φαίνεται παράξενο. Ο
ανοξείδωτος χάλυβας υποσκάπτεται. Είναι λιγότερο ασφαλής από τον πυριτιούχο μπρούτζο.

Γαλβανισμένος σίδηρος:

Εξυπηρετεί για πολλά χρόνια τους κατασκευαστές, που γνωρίζουν
τη μικρή διάρκεια ζωής του. Ελπίζοντας να κρατήσει κάτι παραπάνω χωρίς να σκουριάσει. Αυτός είναι και ο λόγος, που πρέπει να είναι προστατευμένος με γαλβάνισμα βαθιάς
διείσδυσης.

Στριφόνια:

(χοντρές ξυλόβιδες με τετράγωνο ή εξάγωνο κεφάλι) χρησιμοποιούνται για
ισχυρές συνδέσεις και για μεγάλα πάχη ξυλείας. Οι καρρόβιδες και οι περαστές βίδες είναι
λεπτές και μακριές, με μισοστρόγγυλο ή τετράγωνο ή εξάφωνο κεφάλι και παξιμάδια,
χρησιμοποιούνται για πιο ασφαλείς συνδέσεις, μαζί με ροδέλες. Καρόβιδες και περαστές
βίδες μπορούν να αντικατασταθούν με βέργες με σπείρωμα, κομμένες στα επιθυμητά μήκη,
μαζί με ροδέλες και παξιμάδια. Για συνδέσεις καρένας και σωτροπιού, ανάλογα με τις
απαιτήσεις της μελέτης άλλοτε χρησιμοποιούνται τζαβέτες και άλλοτε βέργες με σπείρωμα.
Η επιλογή της ποιότητας των μεταλλικών συνδετικών είναι θέμα καθαρά προσωπικό του
ιδιοκτήτη ενός σκάφους και οικονομικό. Συγκρίνοντας όμως το κόστος προμήθειας των
μεταλλικών συνδετικών με το συνολικό κόστος της κατασκευής, είναι πολύ μικρό. Ένα
σκάφος είναι τόσο γερό, όσο ποιοτικές είναι οι βίδες που το δένουν.
Τα μεταλλικά συνδετικά που θα χρησιμοποιηθούν εξωτερικά, για την κατασκευή ενός
σκάφους, πρέπει να είναι όλα της ίδιας οικογένειας, δηλαδή όλα μπρούτζινα ή ανοξείδωτα
ή γαλβανιζέ και όχι μισά μισά. Σε διαφορετική περίπτωση υπάρχει κίνδυνος ηλεκτρόλυσης
με αποτέλεσμα την φθορά τους. Εσωτερικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν μεταλλικά
συνδετικά διαφορετικών οικογενειών, εφ’ όσον δεν έχουν άμεση επαφή μεταξύ τους ή με το
θαλασσινό περιβάλλον. Προτού τοποθετηθεί μία βίδα ή ένα στρυφόνι για μια επιθυμητή
σύνδεση απαιτείται πρώτα να ανοιχτεί μια τρύπα (προτρύπημα) με ένα τρυπάνι οδηγό. Αυτό
είναι πολύ σημαντικό, γιατί βοηθάει τις ίνες του ξύλου να μην τραυματιστούν κατά το
βίδωμα, να μην δημιουργηθούν μικρές σχισμές που αργότερα θα γίνουν ραγάδες, και από
την άλλη πλευρά να βιδωθεί η βίδα ή το στριφόνι, χωρίς μεγάλο κόπο.