Η μηχανική κατεργασία του ξύλου περιλαμβάνει διάφορες διαδικασίες όπως τον τεμαχισμό του ξύλου σε μικρότερα τεμάχια, τη διαμόρφωσή του σε διάφορα σχήματα με τη χρήση μηχανικών μέσων, και τη χρήση κοπτικών μέσων για την απόσχιση τμημάτων του υλικού. Στις διάφορες περιπτώσεις, η μηχανική κατεργασία μπορεί να οδηγήσει στη διαμόρφωση του υλικού ή ακόμη και στην αλλαγή της αρχικής μορφής του χωρίς παραγωγή υπολειμμάτων, ανάλογα με τη διαδικασία που χρησιμοποιείται. Θα έλεγε κανείς ότι υπάρχει μία πολυπλοκότητα στη μηχανική κατεργασίας του ξύλου, αλλά και στη σημασία της κατανόησης των ιδιοτήτων του υλικού. Η πυκνότητα, η δομή, τα σφάλματα και η χημική σύσταση του ξύλου επηρεάζουν σημαντικά τον τρόπο που αντιδρά στη μηχανική επεξεργασία. Για παράδειγμα, η πυκνότητα του ξύλου επηρεάζει την απαιτούμενη ενέργεια κατά τη διαδικασία κοπής, ενώ η δομή του μπορεί να απαιτεί συγκεκριμένες γωνίες κοπής ή άλλες παραμέτρους εργασίας. Επίσης, ξύλα με σύνθετη στρεψοϊνια (αντίθετα νερά) απαιτούν προσεκτική επιλογή παραμέτρων κατεργασίας κατά τη διαδικασία πλάνισης. Η κατανόηση αυτών των παραμέτρων είναι ουσιώδης για την επίτευξη αποτελεσματικής μηχανικής κατεργασίας του ξύλου, εξασφαλίζοντας τόσο την ποιότητα του τελικού προϊόντος όσο και τη βέλτιστη χρήση των υλικών και την εξοικονόμηση ενέργειας

Α. Κατευθύνσεις τομής
Η ανομοιογένεια του ξύλου λόγω της ιδιάζουσας ανατομίας του αντικατοπτρίζεται στη συμπεριφορά του κατά τη μηχανική κατεργασία. Οι τομές στο ξύλο διακρίνονται ανάλογα με την κατεύθυνση της τομής και το είδος της παραγόμενης επιφάνειας σε σχέση με την κατεύθυνση των ινών και των αυξητικών δακτυλίων. Οι τρεις κύριες κατηγορίες τομών είναι οι εγκάρσιες, οι εφαπτομενικές και οι ακτινικές τομές.

1. Εγκάρσιες Τομές (Transverse Cuts):
   
   • – Οι τομές αυτές γίνονται κατά μήκος των ινών του ξύλου.
   • – Παράγουν επιφάνειες που είναι κάθετες στην κατεύθυνση των ινών.
   • – Είναι κοινές σε διάφορες διαδικασίες κοπής και πριονίσματος.
2. Εφαπτομενικές Τομές (Tangential Cuts):
   • Οι τομές αυτές γίνονται παράλληλα με τις ίνες του ξύλου, αλλά όχι κατά μήκος
     τους.
   • – Παράγουν επιφάνειες που έχουν επαφή με τις ίνες του ξύλου.
   • – Συνήθως εμφανίζουν τις ανομοιογένειες και τις δακτυλιωτές δομές του ξύλου.
3. Ακτινικές Τομές (Radial Cuts):
   • Οι τομές αυτές γίνονται κατακόρυφα προς τους δακτυλιωτούς δακτυλίους της
     ξυλείας.
   • Παράγουν επιφάνειες που είναι κάθετες στις ίνες του ξύλου και διασταυρώνονται
     με τους δακτυλιωτούς δακτυλίους.
   • Συνήθως χρησιμοποιούνται για να αποκομίσουν κομμάτια ξύλου με εμφανείς
     δακτυλιωτές δομές.

Κάθε τύπος τομής έχει τη δική του σημασία και χρησιμοποιείται ανάλογα με τις απαιτήσεις της εφαρμογής και της κατεργασίας του ξύλου.

Εικ10.Εγκάρσιες (Χ), ακτινικές (R) και εφαπτομενικές (Τ) τομές στο ξύλο

Β. Μέθοδοι τομής
Στη μηχανική κατεργασία του ξύλου με μαχαίρια ή πριόνια ανάλογα με τη σχετική θέση και κίνηση του κοπτικού μέσου προς το κατεργαζόμενο ξύλο διακρίνουμε δύο μεθόδους τομής: την ορθογωνική και την περιφερειακή τομή

Εικ11. Μέθοδοι τομής: (Α) ορθογωνική και (Β) περιφερειακή

Πριόνισμα
Η χρήση του πριονιού απαιτεί κάποια δεξιοτεχνία, αλλά με πρακτική άσκηση και την εφαρμογή κατάλληλων συμβουλών, μπορεί να γίνει πιο εύκολη. Εδώ είναι μερικές συμβουλές που μπορεί να βοηθήσουν:

• Καλά Ακονισμένα Πριόνια:
  – Χρησιμοποιείτε πριόνια που είναι καλά ακονισμένα. Ένα καλά ακονισμένο πριόνι απαιτεί λιγότερη δύναμη ώθησης και κατευθύνεται πιο εύκολα πάνω στη γραμμή τομής.
• Φύλαξη των Πριονιών:
  – Κρεμάστε τα πριόνια για να αποφεύγετε τη φθορά των δοντιών. Αν δεν είναι δυνατή η κρέμασή τους, χρησιμοποιήστε πλαστικά προστατευτικά καλύμματα.
• Ζυγισμός του Πριονιού:
  – Βεβαιωθείτε ότι το πριόνι είναι καλά ζυγισμένο και κόβει θεωρητικά με το ίδιο του το βάρος
• Σωστή Θέση Κοπής
  – Η λεπίδα πρέπει να βρίσκεται στην ίδια ευθεία με το χέρι και τον ώμο σας για ευκολότερη χρήση.
• Επιλογή Σωστού Πριονιού:
  – Επιλέγετε το κατάλληλο πριόνι για τη συγκεκριμένη κοπή που θέλετε να πραγματοποιήσετε.
• Στερέωση του Υλικού:
  – Στερεώστε καλά το υλικό που θα κόψετε για να αποτρέψετε το ταλάντεμα κατά την κοπή.
• Επισήμανση της Γραμμής Κοπής:
  – Δημιουργήστε καθαρές γραμμές κοπής για ευκολότερη καθοδήγηση του πριονιού.
• Αρχίστε Ελαφρά:
  – Ξεκινήστε με ελαφριά κοπή, έλκοντας το πριόνι, προτού προχωρήσετε σε πλήρη κοπή.
• Πρέπει το πριόνι να κρατιέται σταθερά και η κοπή να γίνεται με μέτρια πίεση.
• Κατά την έλξη προς τα πίσω στα πριόνια που κόβουν σε ώθηση δεν πρέπει να ασκείται πίεση.
• Να εμποδίζεται το σχίσιμο του ξύλου δια μέσου σταθερού κρατήματος του αποκοπτόμενου τεμαχίου, έως τον πλήρη διαχωρισμό του.
• Σε περίπτωση που το πριόνι σφηνώνει στην εγκοπή μπορεί να γίνει η χρήση λίγων σταγόνων λαδιού (αποφεύγετε κάποιο λάδι που μπορεί να λεκιάσει το ξύλο).
• Σε εξαιρετικές περιπτώσεις χρησιμοποιείτε μια ξύλινη σφήνα, για να διατηρεί την τομή ανοιχτή.
• Κατά την κοπή με πριόνια πλαισίου (ή προεντάσεως) πρέπει να προσέχουμε ώστε το έλασμα να είναι αρκετά τεντωμένο και όχι σε θέση στρέψης.
• Οποιαδήποτε υπολείμματα κόλλας μένουν πάνω στη λεπίδα πρέπει να καθαριστούν με νέφτι αλλά στη συνέχεια πρέπει να σκουπιστούν και να γίνει επάλειψη με λάδι.
• Διατηρείτε τα δόντια κοφτερά. Αποφύγετε την επαφή τους με μέταλλο, τσιμέντο ή πέτρα. Απομακρύνετε τυχόν καρφιά από το ξύλο, πριν κόψετε.
• Προστατέψτε τις λάμες από τη σκουριά, αλείφοντάς τες με πάστα κεριού ή τρίβοντας με ένα ύφασμα, στο οποίο έχουμε ρίξει μερικές σταγόνες λαδιού μηχανής.
• Τα πριόνια πλαισίου και τοξοειδούς στελέχους, που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, πρέπει να χαλαρώνουν.
• Τα πριόνια όταν φέρονται εκτός του μόνιμου χώρου εργασίας πρέπει να έχουν τα φύλλα τους να καλυμμένα
• Τα χωρίς προβλήματα φύλλα πριονιών αναγνωρίζονται από τον καθαρό ήχο τους και την ομοιόμορφη ελαστικότητα τους.

Εικ12. Εργαλεία

Σμίλη
Οι σμίλες με πιο περίπλοκα προφίλ (λοξό, μισοφέγγαρο κ.λπ.) χρησιμοποιούνται από γλύπτες και ξυλουργούς για την κατασκευή κομψών επίπλων. Η λεπίδα της σμίλης κατασκευάζεται από χάλυβα, ενώ η λαβή κατασκευάζεται από χάλυβα που χτυπιέται πάνω του, και συνήθως από ξύλο. Το πιο σημαντικό μέρος της σμίλης είναι η λεπίδα, η οποία συνήθως έχει γωνία κοπής 25°. Οι πιο χρησιμοποιούμενες σμίλες είναι:
– επίπεδη σμίλη με ορθογώνιο τμήμα,
– επίπεδη σμίλη με λοξότμητες άκρες,
– κούφια σμίλη ξυλουργού και
– μακρύ καλέμι για ανοίγματα
Η λαβή της σμίλης πρέπει να έχει έναν μεταλλικό δακτύλιο στην κορυφή που περιλαμβάνει ελαφρώς στενές επάνω μέρη για να αποφεύγεται η έκθεση της λαβής σε κίνδυνο σπασίματος όταν χτυπηθεί με ξύλινο σφυρί. Η λεπίδα της σμίλης είναι ευθεία (μόνο στην περίπτωση της κούφιας σμίλης είναι κυρτή) και πρέπει να διατηρείται στο ίδιο επίπεδο με την επιφάνεια κοπής. Το λοξό τμήμα της σμίλης πρέπει να είναι στραμμένο προς το μέρος του ξύλου που κόβεται, εξασφαλίζοντας καλύτερη εκτόνωση των υλικών. Όταν χρησιμοποιείται η σμίλη, είναι σημαντικό να υπάρχει προσοχή στην κατεύθυνση των ινών του ξύλου, καθώς με ένα ισχυρό χτύπημα το ξύλο μπορεί να ραγίσει προς την κατεύθυνση των ινών. Για τη δημιουργία εσοχής για το βύσμα, πρέπει να κοπεί πρώτα το τμήμα που είναι κάθετο προς την κατεύθυνση των ινών, και μετά το τμήμα που είναι παράλληλο προς αυτές. Το υλικό πρέπει να τοποθετηθεί σε σταθερή βάση για να αποφευχθούν οι κραδασμοί κατά τη διάρκεια της εργασίας, και πρέπει να σφίγγεται όσο το δυνατόν περισσότερο κοντά στο τμήμα που κόβεται. Για το κόψιμο τετραγώνων οπών για βύσμα, είναι προτιμότερο να ανοιχτεί η τρύπα και στις δύο πλευρές εναλλάξ. Αυτό μειώνει το βάθος κοπής και στις δύο πλευρές. Η ημικυκλική σμίλη χρησιμοποιείται για την κοπή κυκλικών ανοιγμάτων και για τον τεμαχισμό αιχμηρών άκρων στο ξύλο. Συνιστάται η προσοχή και στον έλεγχο του κωνικού μέρους της σμίλης κάτω από τη λαβή, καθώς αυτό είναι επικίνδυνο όταν σπάει. Σε περίπτωση βλάβης στη λαβή, μπορεί να αντικατασταθεί, ενώ σε περίπτωση καταστροφής της λεπίδας, μπορεί να ακονιστεί ξανά. Η ρύθμιση της λαβής προσαρμόζεται για σωστό πίεση, και στη συνέχεια, μπορεί να σφυρηλατηθεί στο κωνικό μέρος για σταθερότητα.

Εικ13. Επεξήγηση σωστού χειρισμού της σμίλης

Πλάνισμα
Για να αποφύγει κανείς το πλάνισμα, είναι ιδανικό να χρησιμοποιηθεί ήδη σχεδιασμένο υλικό. Ωστόσο, όταν χρειάζεται να επεξεργαστείτε τις άκρες, ένα σημαντικό εργαλείο είναι ο τρίφτης. Συνιστάται τρεις τρίφτες: έναν για γρήγορη επεξεργασία (μεγάλο μέγεθος), έναν για λεπτομερή εργασία και έναν για τη δημιουργία αυλακιών. Σε περιπτώσεις που δεν χρειάζεται επεξεργασία σε μεγάλες επιφάνειες, ο μεγάλος τρίφτης μπορεί να αφαιρεθεί από τη λίστα. Η καρδιά του τρίφτη είναι ένα καλά ακονισμένο μαχαίρι με ράμφος στη λεπίδα. Η γωνία της λεπίδας είναι περίπου 25°. Το μαχαίρι πρέπει να προστατεύεται κατά τη λειτουργία για να αποφευχθεί η ζημιά από πιθανά μεταλλικά αντικείμενα, όπως ένα ξεχασμένο καρφί. Αν το μαχαίρι καταστραφεί από κάποιο αντικείμενο που δεν προστατεύτηκε κατάλληλα, η αντικατάσταση του είναι αναγκαία. Είναι σημαντικό να προσέχετε τυχόν κρυφά καρφιά ή άλλα αντικείμενα που μπορεί να προκαλέσουν ζημιά στο μαχαίρι ή στην πλάνη, αναφορικά με την αξιοπιστία της εργασίας. Χρησιμοποιώντας εξαρτήματα για λείανση και πλάνισμα, μπορείτε να επεξεργαστείτε την επιφάνεια του ξύλου χωρίς να απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις. Τα αξεσουάρ περιλαμβάνουν μια ράσπα και μια λίμα ξύλου. Το τμήμα που υπόκειται σε επεξεργασία πρέπει να στερεωθεί στο ύψος του αγκώνα. Κρατάτε το αρχείο με το αριστερό χέρι από την άκρη και με το δεξί στη λαβή, πιέζοντάς το επάνω στο αντικείμενο, κινούμενοι μπρος-πίσω, έτσι ώστε όλο το μήκος της λίμας να περνά πάνω από την επιφάνεια που θέλετε να γυαλίσετε. Κατά την ισοπέδωση τμημάτων της επιφάνειας και με σύντομες πινελιές, το αρχείο οδηγείται προς τον στόχο. Συνήθως ολοκληρώνετε με ένα αρχείο άκρων, τρυπημένα ανοίγματα, στρογγυλοποίηση, φινίρισμα και επεξεργασία διατομής ινών. Ενώ εργάζεστε, μπορεί να υπάρξει πιθανότητα να σπάσει ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο κομμάτι ξύλου. Εάν χρησιμοποιείτε ένα κομμάτι που κρατιέται ανάμεσα σε δύο παρόμοια κομμάτια ξύλου, μειώνετε τον κίνδυνο σπασίματος των άκρων.

Κάρφωμα
Η οδήγηση καρφιών αποτελεί μία από τις πιο συνηθισμένες και, επιφανειακά, απλές εργασίες. Φυσικά, αυτή η διαδικασία έχει τα δικά της χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα, ένα καρφί με κομμένη ή “θαμπή” άκρη, αντί να κόβει τις ίνες του ξύλου, μπορεί να προκαλέσει ρωγμές, τέντωμα των ινών ξύλου, αντί να τις διασπά. Λεπτές σανίδες είναι ευάλωτες σε ρωγμές, καθώς το καρφί “φτερνίζεται” σε αυτές. Αυτός είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να εφαρμόσετε καρφιά χωρίς να κινδυνεύετε να σπάσετε το ξύλο. Όταν εισάγονται πολλά καρφιά σε μια σειρά, πρέπει να είστε προσεκτικοί ώστε να μην βρίσκονται στην ίδια γραμμή. Εισάγοντας τα καρφιά σε μια ευθεία γραμμή, μια σειρά από ίνες, μπορεί να προκαλέσει το ράγισμα του ξύλου. Τα καρφιά πρέπει να σφυρηλατούνται με “ζιγκ-ζαγκ” ή σε τρεις σειρές. Κατά τη σύνδεση δύο κομματιών ξύλου, είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι με διαγώνια καρφιά μπορείτε να “σφίξετε” τα κομμάτια μεταξύ τους. Καθώς το κάθε νύχι κατατίθεται με κλίση, προς μια κατεύθυνση ή προς μια άλλη, μπορούν να προκύψουν αμοιβαίες κινήσεις των κομματιών. Όταν εισάγετε καρφιά, είναι πολύ σημαντικό να υποστηρίζετε την αντίθετη πλευρά του αντικειμένου (να κρατιέται αντίθετα). Αν κατά το προϊόν, η σανίδα κρατιέται στο χέρι ή στηρίζεται μακριά από το σημείο του καρφώματος, κάμπτει ελαστικά και υποχωρεί κατά την κρούση. Εάν καρφώνουμε δύο σανίδες, αυτές δεν θα πρέπει να έλκονται επαρκώς μεταξύ τους από το νύχι. Ένα καλό εργαλείο υποστήριξης κατά την οδήγηση των καρφιών είναι το σφυρί, κάνοντας την διαδικασία πιο εύκολη. Η στήριξη πρέπει να γίνεται σε μεγαλύτερη επιφάνεια, όχι μόνο σε ένα σημείο του πίνακα, και όσο το δυνατόν πιο κοντά στο σημείο του καρφώματος. Εάν η άκρη του νυχιού δεν εισχωρεί στη σανίδα, τότε χρειάζεται η στήριξη να εκτελείται απευθείας κάτω από το νύχι. Ένας αρχάριος θα πρέπει να εργαστεί με μεταχειρισμένα, ισιωμένα καρφιά. Οποιαδήποτε εξοικονόμηση είναι αξιέπαινη, αλλά σε αυτήν την περίπτωση δεν οδηγεί στον στόχο. Όταν δουλεύετε με τα αρχικά καρφιά, μπορείτε να προχωρήσετε στο πριτσίνισμα, όπου το σφυρί πρέπει να κρατηθεί κοντά στο τέλος της λαβής και με κατακόρυφη θέση πάνω από το άκρο του, χτυπώντας τον αγκώνα, ανεβάζοντάς τον περίπου στις 45°. Είναι χρήσιμο να μετράτε την απόσταση του αγκώνα από το κεφάλι του καρφιού. Με αυτόν τον τρόπο πρέπει να κρατάτε μόνο την κατεύθυνση του σφυριού και τη σωστή ανάπτυξη του αρνί, που έρχεται μόνο του. Είναι σημαντικό ότι η τελευταία βολή μετράται όταν η απόσταση της κεφαλής του καρφιού από τη σανίδα είναι ακόμα μεγάλη, έτσι ώστε με το τελευταίο χτύπημα να σφυρώνεται το κεφάλι του καρφιού στη σανίδα. Αν μόνο ένα μικρό μέρος του καρφιού προεξέχει πέραν της επιφάνειας, ένας αρχάριος θα βλάψει το καρφί με ένα χτύπημα. Για το σκοπό αυτό μπορεί κανείς να εξυπηρετήσει πολύ καλά χρησιμοποιημένη πλακέ πένσα, με την οποία ένα σταθερό καρφί μπορεί εύκολα να σφυρηλατηθεί, χωρίς φόβο τραυματισμού.

Εικ14,15. Επεξηγηματικές εικόνες διαδικασίας καρφώματος