Η αναφορά σε διάφορες περιοχές στην ονοματολογία και τα εργαλεία που
χρησιμοποιούνται στην ξυλοναυπηγική αντικατοπτρίζει την πολυπολιτισμική και πολυεθνική
φύση της ναυπηγικής παράδοσης σε αυτές τις περιοχές. Η σύγκλιση στους τύπους και την
ονοματολογία των εργαλείων μεταξύ των διαφόρων περιοχών καταδεικνύει την κοινή βάση
των γνώσεων και των τεχνικών που μοιράζονταν ανάμεσα στους ναυπηγούς και τους
ξυλοτέχνες.
Η επιρροή της μελέτης του Κώστα Δαμιανίδη στην καταγραφή και κατηγοριοποίηση των
εργαλείων συνέβαλε στη διασαφήνιση και τη σύνδεση μεταξύ διαφορετικών περιοχών και
παραδόσεων. Η σύγκριση των κυπριακών και ελληνικών εργαλείων αποκάλυψε τις
ομοιότητες και τις διαφορές, καθώς και την εξέλιξη των εργαλείων μέσα στον χρόνο.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η ονοματολογία και η χρήση των εργαλείων μπορεί να
αποκαλύψει πολλές πτυχές της ναυπηγικής κουλτούρας, της τεχνογνωσίας και της εξέλιξης
της ναυπηγικής τεχνολογίας μέσα στον χρόνο. Η σύγχρονη μελέτη των εργαλείων και της
ονοματολογίας τους συμβάλλει στην κατανόηση των παραδοσιακών τεχνικών και πρακτικών
που χρησιμοποιούνταν στην ξυλοναυπηγική, παρέχοντας μια εικόνα της διαδικασίας
κατασκευής σκαφών και της ποικιλίας των εργαλείων που απαιτούνταν για αυτήν.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΝΑΥΠΗΓΙΚΗΣ:
1. ΕΡΓΑΛΕΙΑΣ ΣΧΙΣΙΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΚΟΠΗΣ ΞΥΛΩΝ

1. Το κουραστάρι (πισκί)Το πριόνι, γνωστό και ως καταρράκτης στην ξυλουργική, έχει εδραιωθεί στη χώρα της
   ξυλοναυπηγικής υπό δύο διαφορετικές ονομασίες. Στον χώρο της ναυπηγικής, οι παλιοί
   καραβομαραγκοί το κατασκεύαζαν προσωπικά, χρησιμοποιώντας κυρίως μαλακό ξύλο,
   συχνά πεύκο. Αυτό το εργαλείο ανέλαβε τον ρόλο του στο κόψιμο μεγάλων κορμών,
   εξυπηρετώντας τις ανάγκες της ναυπηγικής βιομηχανίας. Οι προϊστορικοί μηχανισμοί αυτών
   των πριονιών απαιτούσαν συντήρηση, και για τον σκοπό αυτό, οι εργάτες χρησιμοποιούσαν
   ατσάλινες λίμες για το ακόνισμα των δοντιών του πριονιού. Επιπλέον, για τη διόρθωση των
   κλίσεων των δοντιών, χρησιμοποιούσαν ένα τσαπράζι. Αυτές οι παραδοσιακές πρακτικές
   αποτελούν μέρος της ιστορίας του εργαλείου και της τεχνογνωσίας που περνά από γενιά σε
   γενιά.
   

   Εικ7. Κουραστάρι (πισκί)

   

   Εικ8. Αναπαράσταση κοψίματος κορμού με κουραστάρι

2. Το ξεγυριστάριΕίναι πριόνι μικρότερο από το κουραστάρι. Χρησιμοποιούνταν για το κόψιμο σκαριών
   

   Εικ9. Ξεγυριστάρι από το
   ναυπηγείο του Χειμωνά

3. Η καρμανιόλα
   Η λαβή του εν λόγω πριονιού κατασκευαζόταν από ξύλο πεύκου, προσφέροντας όχι μόνο
   άνεση αλλά και σταθερότητα κατά τη διάρκεια της χρήσης. Η λεπίδα του, κατασκευασμένη
   από ατσάλι, αντιμετώπιζε με αποτελεσματικότητα την πρόκληση του κοπής δέντρων. Το
   εργαλείο αυτό χρησιμοποιούνταν ευρέως, είτε κατασκευαζόταν από πλανόδιους είτε από
   τοπικούς σιδεράδες. Η σημαντικότητα αυτού του πριονιού ξεπερνούσε τα όρια των
   επαγγελματικών χώρων, καθώς αποτελούσε το βασικό εργαλείο για το κόψιμο των δέντρων
   στα δάση. Η δυνατότητά του να πραγματοποιεί κοπές κατά μήκος των ίνων του ξύλου το
   έκανε ιδιαίτερα αποτελεσματικό. Με τη δυνατότητα κοπής προς και από τις δύο
   κατευθύνσεις πριονίσματος, καθώς και δόντια ακονισμένα και στις δύο πλευρές, αυτό το
   πριόνι ανταποκρινόταν στις ποικίλες ανάγκες, αποτελώντας ένα πολύπλευρο και αξιόπιστο
   εργαλείο
   

   Εικ10. Καρμανιόλα από το
   ναυπηγείο του Χειμωνά

4. Το σμίνι (σβανάς)Το μήκος του πριονιού κυμαινόταν μεταξύ 30 και 100 εκατοστών, ενώ η αιχμηρή απόληξη
   της λεπίδας του το καθιστούσε ευκρινώς αναγνωρίσιμο. Οι βασικές χρήσεις του
   περιλάμβαναν τον τομέα προεξοχών μεταξύ σόκορα σανίδων, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις
   χρησίμευε για το κόψιμο των ακμών μικρών σανιδιών του πετσώματος. Επίσης,
   χρησιμοποιούνταν για τον τομέα ματισιών στην καρίνα και τα ποδοστάματα.
   

   Εικ11. Σμίνι (σβανάς)

5. Το πισκί (κουραστάρι)
   Πρόκειται για ένα διαφορετικό είδος πριονιού με μια λεπτή λεπίδα. Με τη βοήθειά του, ο
   ξυλοναυπηγός μπορούσε να κόψει σανίδια του πετσώματος, ακολουθώντας το καμπύλο
   σχήμα τους. Αυτό το πισκί, μαζί με το σμίνι, αποτελούσαν τα δύο κύρια πριόνια που
   Εικ. 10: Καρμανιόλα από το
   ναυπηγείο του Χειμωνά
   Εικ.11: Σμίνι (σβανάς)
   χρησιμοποιούνταν για την επεξεργασία των σανιδιών του καταστρώματος και του
   πετσώματος της γάστρας.
   

   Εικ12. Πισκί από το ναυπηγείο
   των αδερφών Χάσκα στο Πέδι της
   Σύμης

6. Το τσεκούρι
   Τα τσεκούρια που χρησιμοποιούσαν οι ξυλοναυπηγοί δεν διέφεραν σημαντικά από αυτά
   που χρησιμοποιούσαν οι ξυλοκόποι. Και οι δύο επαγγελματικές ομάδες χρησιμοποιούσαν
   το τσεκούρι για το ρίξιμο και το κόψιμο των δέντρων. Το τσεκούρι αποτελούσε ένα βασικό
   εργαλείο στον κόσμο της ξυλείας, χρησιμοποιούμενο για την εκτέλεση βασικών εργασιών σε
   δασικά περιβάλλοντα.
   

   Εικ13. Λεπίδα τσεκουριού

7. Η ξύλινη σφήνα
   Η τριγωνική σφήνα αυτή είχε μια βάση πλάτους 5 εκατοστών και ύψος 27 εκατοστών και
   συνήθως κατασκευαζόταν από δρύινο ή άλλο σκληρό ξύλο. Ο σκοπός της ήταν να
   διαμορφώνει ξύλα κατά μήκος των ινών τους με τη χρήση σφήνων, εξασφαλίζοντας έτσι με
   φυσικό τρόπο τη μέγιστη δυνατή αντοχή. Η χρήση δρύινου ή άλλου σκληρού ξύλου στην
   κατασκευή της έδινε την ανθεκτικότητα που χρειαζόταν για αυτήν την εργασία. Συχνά,
   μικρότερες σφήνες χρησιμοποιούνταν και στην εφαρμογή των σανιδιών του πετσώματος,
   υπογραμμίζοντας την ποικιλία των χρήσεων που είχαν αυτά τα εργαλεία στον κόσμο της
   ξυλείας
8. Η ματσόλα
   Το ξύλινο σφυρί από δρυ ή άλλο ξύλο χρησιμοποιούνταν σε συνδυασμό με τις σφήνες και
   στην καθέλκυση των σκαφών στη θάλασσα. Στη διαδικασία αυτή, ο ναυπηγός ξεσκάλωνε τις
   σφήνες που κρατούσαν το σκάφος στη σχάρα. Αν και δεν πρέπει να συγχέεται με την
   καλαφατική ματσόλα, θεωρείται το ίδιο εργαλείο με την καταράφα, την οποία
   χρησιμοποιούσαν οι καλαφάτες. Η χρήση αυτού του ξύλινου σφυριού ήταν κρίσιμη στις
   ναυπηγικές διαδικασίες, επιτρέποντας τον έλεγχο και την αποσύνδεση των στοιχείων του
   σκάφους με ακρίβεια και αποτελεσματικότητα.
   

   Εικ14. Ματσόλα ή καταράφα
   (Ναυτικό Μουσείο Γαλαξειδίου)

9. Το καβαλέτο (καλαφάτης)
   Τα τρίποδα είναι δομές που χρησιμοποιούνται για τη στήριξη κορμών ή άλλων αντικειμένων
   κατά τη διάρκεια διαφόρων εργασιών, συμπεριλαμβανομένης και της κοπής ξύλου με το
   κουραστάρι. Κατά τη διαδικασία αυτή, ο κορμός του ξύλου τοποθετείται πάνω στα τρίποδα
   για να είναι σταθερός κατά τη διάρκεια της κοπής με το κουραστάρι, εξασφαλίζοντας έτσι
   ασφαλή και αποτελεσματική εκτέλεση της εργασίας. Τα τρίποδα παρέχουν στήριξη και
   σταθερότητα, καθιστώντας δυνατή την αποφυγή ατυχημάτων και εξασφαλίζοντας την
   ακρίβεια στην εκτέλεση της εργασίας κοπής ξύλου.
10. Το τσαπράζι (τσαπραζολόγος)
    Για τη συντήρηση των κλίσεων στα δόντια του πριονιού χρησιμοποιείται το τσαπράζι.
    

    Εικ15.Τσαπράζι

11. Η λίμα
    Χρησιμοποιούνταν για τις λεπίδες των πριονιών

2. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΜΕΤΡΗΜΑΤΟΣ, ΣΗΜΑΔΕΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΤΙΓΡΑΦΗΣ

1. Η στέλα
   Η στέλα είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται για το σχηματισμό διάφορων γωνιών σε
   ξύλινα ή άλλα υλικά. Κατασκευάζεται από τοναυπηγό, χρησιμοποιώντας διάφορα είδη
   σκληρού ξύλου. Η στέλα είναι συνήθως μια πλακέτα με διαφορετικά κομμάτια ξύλου που
   έχουν διαφορετικά πλάτη, επιτρέποντας έτσι τη δημιουργία διάφορων γωνιών. Η χρήση της
   στέλας μπορεί να είναι πολλαπλή, από το σχηματισμό ακριβών γωνιών σε ξύλινα έργα έως
   τον προσδιορισμό της κλίσης για τις ανάγκες της ναυπηγικής. Η ποικιλία των υλικών και των
   γωνιών που μπορεί να δημιουργηθεί με τη στέλα καθιστά αυτό το εργαλείο πολύ χρήσιμο
   σε διάφορα επαγγέλματα και κατασκευαστικές διαδικασίες.
   

   Εικ16.Στέλα (Α) και μικρή
   γωνία (Β)

2. Η στέλα (φαλτσολόγος)
   Εργαλείο ίδιο με το προηγούμενο με τη διαφορά ότι ο ένας βραχίονάς του ήταν τουλάχιστον
   δύο φορές μικρότερος από τον άλλο.
3. Η μικρή γωνιά
   Κατασκευαζόμενο από το ναυπηγό από σκληρό ξύλο και χρησιμοποιούμενο για τη μέτρηση
   ή τον καθορισμό μιας ορθής γωνίας. Είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται στον ναυπηγικό
   και ξυλουργικό τομέα για τον έλεγχο της ορθότητας γωνιών. Μπορεί να έχει δύο βραχίονες
   που συναντιούνται σε γωνία 90 βαθμών, παρέχοντας έτσι ακρίβεια στον καθορισμό της
   ορθότητας σε ξύλινα έργα και κατασκευές.
4. Η φαλτσογωνιά
   Ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται στις υπερκατασκευές ή στις εσωτερικές κατασκευές του
   σκάφους και κατασκευάζεται από το ναυπηγό από σκληρό ξύλο.
5. Το κουμπάσο
   Ήταν φτιαγμένο από δρυ και οι δύο μύτες του ήταν ατσάλινα καρφιά. Χρησιμοποιούνταν για
   το σχεδιασμό των σκαφών, για το μέτρημα των διαστημάτων πάνω στο σκελετό, για τη
   μεταφορά διαστημάτων, καθώς και για να ελέγχεται η συμμετρικότητα των νομέων.
6. Το μαστάρι
   Το μαστάρι είναι ένα μικρό τραπεζοειδές κομμάτι μαλακού ξύλου. Στο παρελθόν,
   χρησιμοποιούνταν για το σημάδεμα στη ναυπηγική και ξυλουργική. Σήμερα, το μαστάρι
   χρησιμοποιείται κυρίως για την κατασκευή του κόντρα πλακέ, που χρησιμοποιείται επίσης
   για σημάδεμα και άλλες εργασίες.Το μέγεθος του μασταριού προσαρμόζεται στο μέγεθος
   του σκάφους ή της εργασίας που θα χρησιμοποιηθεί. Συνήθως, χρησιμοποιείται σε
   συνδυασμό με ένα άλλο εργαλείο, τη στατζόλα, για τον καθορισμό διαστημάτων και τη
   δημιουργία ευθειών γραμμών κατά τη διάρκεια των κατασκευικών εργασιών.
7. Η στατζόλα
   Η στατζόλα αποτελεί ένα παραδοσιακό εργαλείο που χρησιμοποιείται στη ναυπηγική και
   ξυλουργική. Είναι ένα μακρύ και ευλύγιστο σανίδι από πεύκο. Χρησιμοποιείται για τον
   καθορισμό διαστημάτων και τη δημιουργία ευθειών γραμμών κατά τη διάρκεια της
   κατασκευής σκαφών. Η στατζόλα και το μαστάρι συνήθως χρησιμοποιούνταν σε συνδυασμό,
   και οι ναυπηγοί κατασκεύαζαν προσαρμοσμένα εργαλεία για κάθε σκάφος. Η γνώση του
   χειρισμού αυτών των εργαλείων ήταν ουσιώδης, καθώς οι ίδιοι οι ναυπηγοί μπορούσαν να
   κατασκευάσουν τα εργαλεία τους, προσαρμοσμένα στις ανάγκες κάθε σκάφους που
   επρόκειτο να κατασκευάσουν.
8. Η σημαδούρα
   Η σημαδούρα αποτελεί ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο στη ναυπηγική, χρησιμοποιούμενο όχι
   μόνο για την κατασκευή σκαφών αλλά και στις υπερκατασκευές τους. Η κύρια λειτουργία
   της είναι να μετρά και να μεταφέρει τμήματα γραμμών από ένα ξύλο σε άλλο. Επιπλέον, η
   σημαδούρα χρησιμοποιείται για το σημάδεμα παράλληλων γραμμών σε ένα σανίδι, είτε για
   λειτουργικούς λόγους είτε για διακοσμητικούς λόγους. Η δυνατότητα να σημαδεύει
   παράλληλες γραμμές είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για το σχεδιασμό και τη διακόσμηση στα
   σανίδια που τοποθετούνται παράλληλα με το τρυπητό ή την κουπαστή του σκάφους.
   

   Εικ17.Σημαδούρα και σημαδούρα –
   λούκι από το ναυπηγείο των αδερφών
   Μαυρίκου

9. Η σημαδούρα – λούκι
   Η σημαδούρα-λούκι περιγράφεται ως ένα απλό εργαλείο, το οποίο προσαρμόζεται στο
   μέγεθος του σκάφους που κατασκευάζεται. Πρόκειται για ένα μακρύ και στενό κομμάτι
   ξύλου με ένα πλάγιο μικρότερο καρφωμένο στο άκρο του και ένα καρφί στο άλλο άκρο. Το
   μικρό πλάγιο κομμάτι μπορεί να συρστεί πάνω στην κουπαστή, ενώ το καρφί
   χρησιμοποιείται για το σημάδεμα μιας λωρίδας παράλληλης με την κουπαστή. Αυτό το
   εργαλείο φαίνεται να είναι σχεδιασμένο για να διευκολύνει τη διαδικασία σήμανσης και
   σχεδιασμού κατά την κατασκευή του σκάφους.
10. Το νήμα της στάθμης
    Το συνηθισμένο νήμα της στάθμης είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για τον έλεγχο και τον
    καθορισμό κατακόρυφων θέσεων καθώς και για τη διατήρηση της συμμετρίας των ξύλων
    κατά τη διαδικασία κατασκευής. Η χρήση του στη ναυπηγική επιστήμη είναι σημαντική για την εξασφάλιση του σωστού ευθυγράμμιση και ισορροπίας των διαφόρων στοιχείων του
    σκάφους.
11. Η στάφνη
    Η στάφνη αποτελείται από ένα νήμα που πλεγμένο από τρεις μάλλινες κλωστές που
    συνδυάζονται για να παρέχουν ελαστικότητα, καθιστώντας την κατάλληλη για τη διαδικασία
    του σημαδέματος. Επιπλέον, χρησιμοποιείται για το σημάδεμα των κορμών όταν
    μεταφέρονται από το δάσος, προκειμένου να κοπούν στο μέγεθος που χρειάζεται με το
    κουραστάρι. Το ελαστικό χαρακτηριστικό της στάφνης είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για την
    ακριβή και αποτελεσματική επίτευξη των απαιτούμενων σημαδεμάτων. Η χρήση της
    στάφνης στα ναυπηγεία χρονολογείται ήδη από τα μέσα του 12ου αιώνα.
    

    Εικ18.Στάφνη από το
    ναυπηγείο του Χάλαρη

12. Τα χνάρια της σάλας
    Τα χνάρια της σάλας αναφέρονται σε πέντε σχέδια χναριών που χρησιμοποιούνταν στη
    διαδικασία μεταφοράς των γραμμών από τη σάλα (σχέδιο ή γραμμή που ορίζει το προφίλ
    ενός σκάφους) στα ξύλα. Αυτά τα χνάρια προορίζονταν για την κατασκευή ενός σκάφους. Η
    χρήση τους ήταν σημαντική για την επίτευξη ακριβούς και συμμετρικής μορφής κατά τη
    διαδικασία κατασκευής του σκάφους.
13. Η πήχη (τιρίζι)
    Η πήχη ήταν μια λεπτή και μακριά σανίδα, το μήκος της ξεπερνά τα 2 μέτρα, και
    χρησιμοποιούνταν στη σάλα.
14. Η γωνιά Η ορθή γωνιά, το κουμπάσο, οι πήχες και η στάφνη ήταν τα απαραίτητα εργαλεία, εκτός από
    τα σχέδια, για το σχεδιασμό των γραμμών στη σάλα ενός σκάφους.
15. Το κοπίδι
    Χρησιμοποιούνταν για τη διαμόρφωση του μοντέλου.
16. Η μικρή ματσόλα
    Χρησίμευε μαζί με το κοπίδι στην κατασκευή μοντέλων.
17. Τα χνάρια των βαθικών
    Τα χνάρια των βαθικών χρησίμευαν στον καθορισμό της μορφής των νομέων, που
    τοποθετούνταν στην πλώρη και στην πρύμνη ενός σκάφους.
18. Τα χνάρια των ποδοσταμάτων
    Τα χνάρια των ποδοσταμάτων στα ναυπηγεία χρησιμοποιούνταν για τον καθορισμό του
    σχήματος του πλωριού και του πρυμνιού ποδοστάματος ενός σκάφους συγκεκριμένου
    τύπου και μήκους. Όλα τα χνάρια των ποδοσταμάτων κατασκευάζονταν από φθηνό μαλακό
    ξύλο (σήμερα γίνεται από κόντρα-πλακέ) και σε μερικές περιπτώσεις από πιο σκληρά ξύλα,
    για να διατηρούνται περισσότερα χρόνια.

3. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΡΑΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΦΙΞΙΜΑΤΟΣ

1. Η ξυλόβιδα (ξύλινος σφιγκτήρας)
   Η ξυλόβιδα, ή ξύλινος σφιγκτήρας, ήταν κατασκευασμένη από δρυ, προκειμένου να αντέχει
   περισσότερο, και είχε δακτυλιωτή σύνδεση. Συνήθως, την κατασκεύαζαν οι ίδιοι οι
   ξυλοναυπηγοί, και χρησιμοποιούνταν στο πέτσωμα, διότι προκαλούσε λιγότερες φθορές
   στην επιφάνεια των σανιδιών σε σύγκριση με τους μεταλλικούς σφιγκτήρες.

2. Οι σφιγκτήρες
   Οι ενισχυμένοι σφιγκτήρες χρησιμοποιούνταν για τις πιο μεγάλες ενώσεις του σκελετού,
   όπως για παράδειγμα την ένωση καρίνας ποδοστάματος. Αυτοί οι σφιγκτήρες είχαν τη
   δυνατότητα να παρέχουν επιπλέον δύναμη και σταθερότητα στις ενώσεις, καθιστώντας τους
   κατάλληλους για τις απαιτήσεις των μεγάλων δοκών και καρίνων στη ναυπηγική κατασκευή.
   

   Εικ19.Ξύλινος σφιγκτήρας από το
   Τρίκερι, τέλη του 19ου αι

3. Τα νταβίδια
   Τα νταβίδια, ανάλογα με το άνοιγμα που επιθυμούσαν, χρησίμευαν για να σφίγγουν μαζί
   τρία ξύλα μεγάλων διατομών, παρέχοντας σταθερότητα και συγκράτηση στις ενώσεις τους.
   Η μεταβλητή θέση της σιαγόνας τους στο κεντρικό στέλεχος τους επέτρεπε να
   προσαρμόζονται σε διάφορα μεγέθη ξύλων.
   

   Εικ20.Ξύλινος σφιγκτήρας από το
   Τρίκερι, τέλη του 19ου αι.

4. Οι γρύλοι
   Οι γρύλοι ήταν ελαφρύτερα εργαλεία σε σύγκριση με άλλους τύπους σφιγκτήρων και
   χρησιμοποιούνταν κυρίως για τις ενώσεις των νομέων με τα σανίδια του πετσώματος
   

   Εικ21.Γρύλος από τη συλλογή του
   Δήμου Περάματος.

5. Οι τάκοι
   Οι τάκοι ήταν ορθογώνια κομμάτια ξύλου, συχνά σε δεύτερη χρήση, πάνω στα οποία
   πατούσε η καρίνα του σκάφους κατά τη διάρκεια της κατασκευής.

6. Οι αντιλείχτες
   
   Οι αντιλείχτες αποτελούνταν από πάσσαλους μικρού μήκους (80–100 εκατοστά), οι οποίοι
   χρησιμοποιούνταν για τη στήριξη της καρίνας πάνω στους τάκους κατά τη διάρκεια της
   διαδικασίας κατασκευής.
7. Τα μπουντέλια
   Τα μπουντέλια, πασσάλοι μεγαλύτερου μήκους από τους αντιλείχτες, χρησίμευαν για τη
   στήριξη των ποδοσταμάτων ή των νομέων κατά τη ναυπήγηση. Το μήκος τους συνήθως
   ξεπερνούσε τα 2 μέτρα.

8. Τα βάζια
   Τα βάζια αποτελούμενα από δύο μεγάλα και βαριά δοκάρια, τοποθετούνταν παράλληλα με
   μικρή απόσταση μεταξύ τους και συνδεόνταν με δύο μεγάλους σιδερένιους σωλήνες
   διαμέτρου περίπου 5 εκατοστών. Τα δοκάρια τοποθετούνταν κάτω από τη γάστρα και στις
   δύο πλευρές της καρίνας. Η κατασκευή αυτή ήταν αρκετά στερεή, ώστε να σηκώσει το
   σκάφος κατά την καθέλκυσή του.
   

   Εικ22.Βάζια από το ναυπηγείο του Κοράκη

9. Τα φαλάγγια
   
   Χρησιμοποιούνταν ως προέκταση της ναυπηγικής σχάρας κατά την καθέλκυση
   και ανέλκυση των σκαφών

4. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΡΥΠΗΜΑΤΟΣ

1. Τα τρυπάνια
   Τα ξυλοναυπηγεία διέθεταν ποικιλία τρυπανιών από ατσάλι, κατασκευασμένων είτε από
   τοπικούς ξυλουργούς είτε από πλανόδιους σιδεράδες. Υπήρχαν τέσσερις τύποι πειρατών
   τρυπανιών.
   1. Απλός Τύπος: Ένα πλατύ άκρο κομμένο στη μέση, με τα δύο μέρη στριμμένα για να
   σχηματίζει την αιχμή του τρυπανιού.
   2. Τύπος Βίδας: Πιο τελειοποιημένος, με την αιχμή του σε σχήμα βίδας.
   3. Τύπος Τριβέλας: Με ένα μεγάλο μέρος της βέργας πεπλατυσμένο και κυρτωμένο,
   καταλήγοντας σε μικρή βίδα, την τριβέλα.
   4. Τύπος Βίδας (Βιομηχανοποιημένος): Με μορφή βίδας, συχνά βιομηχανοποιημένος.
   Η διαδικασία τρυπήματος ξεκινούσε με λεπτά τρυπάνια και συνεχιζόταν με πιο χοντρά
   διαδοχικά, μέχρι να φτάσει στην τελική διάμετρο της τρύπας. Οι διάφοροι τύποι τρυπανιών
   είχαν ειδική ονομασία, με τα μακριά να ονομάζονται “άριδες,” τα λεπτά για το πέτσωμα
   “πετσοτρύπανα,” και τα ακόμη λεπτότερα “προκοτρύπανα.”

   

   Εικ23.Διάφορα είδη τρυπανιών

5. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΣΦΥΡΟΚΟΠΗΜΑΤΟ

1. Ο ζουπάς
   Ο ζουπάς είχε κεφάλι από ατσάλι και στυλιάρι από δρύινο, ξύλο φτελιάς ή ευκάλυπτο. Η μία
   πλευρά του κεφαλιού ήταν πλατιά για να καρφώνει με δύναμη καβίλιες, καρφιά ή τζαβέτες,
   ενώ η άλλη πλευρά είχε αιχμηρό σχήμα σφήνας για το κατακάρφωμα. Καταγράφονται τρία
   είδη ζουπάδων: ο βαρύς χρησιμοποιούνταν για τζαβέτες, ο ελαφρύς για καρφιά, και ο
   ελαφρύτερος για μικρά καρφιά και ξύλινες καβίλιες.
   

   Εικ24.Α. ζουπάς βαρύς, Β. βαριά με επίπεδες πλευρές, Γ. σφυράκι, Δ. ματσόλα από τοναυπηγείο του
   Χάλαρη, Ε. ελαφρύς ζουπάς για καρφιά και καβίλιες, Ζ. βαριά με κοίλες πλευρές, Η.ζουπάς ψιλός.
   Εκτός από τη ματσόλα, τα υπόλοιπα εργαλεία είναι του ξυλοναυπηγού Κρητικόπουλου.

2. Η μάτσαΗ μάτσα, σφυρί συνήθως ελαφρύτερο από τους ζουπάδες, χρησίμευε επίσης για το
   κατακάρφωμα. Το ένα άκρο της ήταν πεπλατυσμένο, ενώ το άλλο ήταν διχαλωτό για το
   ξεκάρφωμα των στραβωμένων καρφιών.
   

   Εικ25.Μάτσα από το ναυπηγείο του
   ξυλοναυπηγού Παπαδόπουλου

3. Το σφυράκι
   Το σφυράκι χρησιμοποιούνταν συνήθως στα χνάρια και τη σάλα, καθώς και για τα ελαφριά
   καρφώματα στο σκάφος.
4. Η βαριά
   Η βαριά χρησιμοποιούνταν με τους ζουπάδες για το κατακάρφωμα και για την καλή
   εφαρμογή των ξύλων σε ισχυρές ενώσεις.
5. Η ματσόλα
   Η ματσόλα του ναυπηγού ήταν ξύλινο σφυρί με δρύινο χειροποίητο κεφάλι.
6. Το εργαλείο με το οποίο έφτιαχναν τις ξύλινες καβίλιες
   Το εργαλείο με το οποίο έφτιαχναν τις ξύλινες καβίλιες ήταν ένας απλός μεταλλικός δίσκος
   με μία τρύπα. Περνώντας την καβίλια αρκετές φορές μέσα από την τρύπα αυτή, εξομάλυναν
   το κυλινδρικό της σχήμα.
7. Η λαβίδα (τσιμπίδα)
   Οι ξυλοναυπηγοί χρησιμοποιούσαν μία μακριά σιδερένια λαβίδα για να κρατούν τις τζαβέτες
   ή τα καρφιά όταν τα κάρφωναν στα ξύλα με το ζουπά.

6. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΛΑΞΕΥΣΗΣ

1. Το κοπίδι (σμίλα)
   Υπάρχουν δύο καταγεγραμμένοι τύποι κοπιδιών χωρίς ξύλινη λαβή. Το αιχμηρό άκρο του
   ενός τύπου είναι πλατύτερο από το πάχος του σκελετού του κοπιδιού, ενώ το άκρο του
   άλλου τύπου (στραβοκόπιδο) είναι στενότερο. Και οι δύο τύποι χρησιμοποιούνταν για να
   κόβουν διάφορα κομματάκια ξύλου και τις προεξοχές των καρφιών ή των ξύλινων πύρων.
   

   Εικ26. Κοπίδι (Α) και στενό κοπίδι (Β) από τα εργαλεία του ξυλοναυπηγού
   Κρητικόπουλου

2. Το κοπίδι για τις παρέλες
   Το κοπίδι για τις παρέλες χρησιμοποιούνταν στις συνδέσεις με μόρσα και στις παρέλες. Ήταν
   κατάλληλα διαμορφωμένο ώστε να καθαρίζει τις τρύπες για τα μόρσα χωρίς να αλλοιώνει
   το σχήμα τους.
3. Η σκεπαρνιά
   Το κεφάλι της σκεπαρνιάς κατασκευαζόταν από ατσάλι, ενώ το στειλιάρι ήταν ένα ίσιο ξύλο
   από δρυ με ελλειψοειδή διατομή. Η λεπίδα στο κεφάλι της σκεπαρνιάς ήταν μακριά και
   σχημάτιζε με το στυλιάρι γωνία περίπου 65°. Η σφηνοειδής λήξη στην πίσω μεριά του
   κεφαλιού είχε την ίδια χρήση με τον ζουπά, δηλαδή έσπρωχνε τα καρφιά βαθύτερα μέσα
   στο ξύλο για να μην εμποδίζουν στη λάξευση.
   Υπήρχαν επίσης και άλλα είδη σκεπαρνιών για πιο εξειδικευμένες εργασίες. Η σκεπαρνιά
   σκύλα χρησιμοποιούνταν για το ξεφλούδισμα των κορμών και άλλες χοντροδουλειές, η
   σκεπαρνιά με τζίτζκα για τη λάξευση μεγάλων επίπεδων επιφανειών, και η σκεπαρνιά
   κατσούνα με καμπύλη λεπίδα για τις πιο κοίλες επιφάνειες της γάστρας.
   

   Εικ27.ΑΡΙΣΤΕΡΑ: Σκεπαρνιές από το ναυπηγείο του Πέζαρου (Α) στον Πειραιά και τοναυπηγείο
   του Χειμωνά (Β). Σκεπάρνι (Γ) από το ναυπηγείο του Χειμωνά.

   Εικ28.ΔΕΞΙΑ: Σκεπαρνιά σκύλα από τη συλλογή του Δήμου Περάματος

4. Το σκεπάρνι
   Το σκεπάρνι ήταν μια μικρή παραλλαγή της σκεπαρνιάς και χρησιμοποιούνταν για τις ίδιες
   εργασίες, αλλά κυρίως για στενότερες επιφάνειες και πιο ελαφριά λάξευση.

7. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΛΕΙΑΝΣΗΣ

1. Τα νύχια
   Τα νύχια χρησίμευαν για διάφορες εργασίες στα ξυλοναυπηγεία. Υπήρχαν διάφορα είδη
   νυχιών με διαφορετικές γωνίες ανάλογα με τη χρήση τους. Τα ψιλά νύχια, με γωνία περίπου
   15°, χρησίμευαν για το σχεδιασμό των ασσών στην καρίνα και τα ποδοστάματα. Τα μεσαία,
   με γωνία περίπου 27°, είχαν διαφορετική χρήση, ενώ τα χοντρά, με γωνία 36°, χρησίμευαν
   επίσης για διακοσμητικές γραμμές που χαράζονταν συχνά πάνω στη γάστρα. Όλα τα νύχια
   κατασκευάζονταν από σκληρό ξύλο, όπως η δρυς, για να αντέχουν στη χρήση.
   

   Εικ29. : Λούκι (Α), νύχι (Β) και νύχι ψιλό (Γ) του
   ξυλοναυπηγού Μπίνου

2. Το πάνιστρο
   Το πάνιστρο ήταν ένα είδος πλάνης με προεξοχή σ’ όλο το μήκος της μιας πλευράς του,
   λειτουργώντας ως οδηγός κατά τη διαδικασία του πλάνισμα. Χρησιμοποιούνταν για να
   διαμορφώνουν αυλακιές στους γωνιακούς αρμούς του σκάφους κατά τη ναυπήγηση.
   

   Εικ30.: Βιομηχανοποιημένο πάνιστρο. Ινστιτούτο Προστασίας Ναυτικής

3. Ο γκινόσοςΤο εργαλείο αυτό υπήρχε σε διάφορα μήκη, από το μέγεθος του αντίχειρα έως περίπου 70
   εκατοστά. Η αιχμηρή ακμή της λεπίδας του ήταν οριζόντια. Χρησίμευε για τη διαμόρφωση
   του φάλτσου στις πλευρές των σανιδιών του πετσώματος, προκειμένου να επιτευχθεί
   καλύτερη εφαρμογή τους. Οι γκινόσοι, όπως και τα περισσότερα νύχια και οι πλάνες, ήταν
   χειροποίητα εργαλεία που κατασκευάζονταν από τους ξυλοναυπηγούς.
   

   Εικ31. Γκινόσος (Α), μικρό πάνιστρο
   (Β) και πάνιστρο ή αρμολόγος (Γ) του
   ξυλοναυπηγού Μπίνου

4. Τα νύχια για διακοσμητικές λωρίδες
   Υπήρχε εκτενής ποικιλία νυχιών που χρησιμοποιούνταν για τη δημιουργία διακοσμητικών
   λωρίδων διάφορων διαστάσεων στην εξωτερική επιφάνεια της γάστρας του σκάφους.
5. Το λούκι
   Η αιχμηρή άκρη της λεπίδας στο νύχι ήταν κυρτή και είχε τη δυνατότητα να διαμορφώνει
   ένα σιρίτι κοίλης διατομής πάνω στη γάστρα του σκάφους.
6. Το τσιμπουκάκι
   Το τσιμπουκάκι, ως μέρος των νυχιών, χρησίμευε για τη δημιουργία λωρίδων με κοίλη
   διατομή σε γωνιακές ακμές τμημάτων του σκάφους.
7. Η κορδονιέρα της μέσηςΗ κορδονιέρα της μέσης χρησίμευε για τη δημιουργία κυρτών λωρίδων στη γάστρα, είτε
   πάνω είτε κάτω από το τρυπητό, καθώς και στις άκρες ή τη μέση του καταστρώματος.
   

   Εικ32. ΓΚορδονιέρα της μέσης (Α),
   αμυγδαλάκι ή εργαλείο τραβηχτό (Β) και
   πάνιστρο ήαρμολόγος (Γ) του
   ξυλοναυπηγού Μπίνου

8. Το αμυγδαλάκι (τραβηχτό εργαλείο)
   Το αμυγδαλάκι, ή τραβηχτό εργαλείο, χρησιμοποιούνταν και αυτό σε γωνιακές ακμές των
   διαφόρων τμημάτων του σκάφους, με σκοπό τη διαμόρφωση κοίλων αυλακιών μετά από τη
   χρήση του πάνιστρου
9. Το ροκάνι
   Το ροκάνι είχε συνήθως μία λαβή στην μπροστινή πλευρά του για να το κρατάει ο
   δεξιόχειρας τεχνίτης. Υπήρχαν τα μονά ροκάνια με απλή λεπίδα και τα διπλά, των οποίων η
   λεπίδα αποτελούνταν από δύο λάμες.
10. 
    Χρησιμοποιούνταν σε κοίλες επιφάνειες κατά μήκος του άξονα του εργαλείου.
11. Tο παστράγκουλο (ρασπάκι)
    Το παστράγκουλο, ή ρασπάκι, ήταν μικρή πλάνη, συνήθως σιδερένια, με δύο λαβές και μικρή
    λεπίδα. Χρησιμοποιούνταν σε πολύ απότομες κοίλες επιφάνειες όπου το στραβορόκανο δεν
    μπορούσε να δουλέψει.

12. Tο σκαφιδορόκανο (λακκορόκανο)
    Το σκαφιδορόκανο, γνωστό και ως λακκορόκανο, χρησιμοποιούνταν στις κοίλες επιφάνειες
    της γάστρας, κάθετα στον άξονα της πλάνης. Με αυτό, λείαιναν την ελαφρώς κοίλη
    επιφάνεια των σανιδιών του πετσώματος πριν αυτά τοποθετηθούν στο σκελετό.
13. Tο φαρδύ ροκάνι
    Το φαρδύ ροκάνι αποτελεί μια πλάνη που χρησιμοποιούνταν για τις ελαφρά κοίλες
    επιφάνειες, κάθετα στον άξονα της πλάνης. Διακρίνεται από μια πιο πλατιά λεπίδα σε σχέση
    με το σκαφιδορόκανο.
    

    Εικ33. Ροκάνι φαρδύ (Α), στραβορόκανο
    (Β) και σκαφιδορόκανο (Γ) από το
    ναυπηγείο του Χειμωνά.

14. Tο ακόνι (λαδάκονο)
    Το ακόνι, επίσης γνωστό ως λαδάκονο, χρησιμοποιούνταν για τον ξύλινο τόρνο. Οι
    ξυλοναυπηγοί έφτιαχναν οι ίδιοι το ακόνι από ψαμμίτη (αμμόπετρα) και το στερέωναν μέσα
    σε ένα ξύλινο πλαίσιο. Κάθε φορά που ακόνιζαν μια λεπίδα, άλειφαν το ακόνι με λάδι.

8. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΛΑΦΑΤΙΣΜΑΤΟΣ

1. Η ματσόλα
   Η ματσόλα είναι ένα είδος ξύλινου σφυριού με σχεδόν στρογγυλή διατομή στις δύο άκρες.
   Το κεφάλι της ματσόλας κατασκευαζόταν από σκληρό ξύλο, συνήθως δρυ ή πουρνάρι, ενώ
   το στυλιάρι ήταν από μαλακή ξυλεία, συνήθως πεύκο.
   

   Εικ34.ΑΡΙΣΤΕΡΑ: Ματσόλα καλαφατίσματος από τα εργαλεία του ξυλοναυπηγού Μπίνου

   Εικ35.ΔΕΞΙΑ: Παλιές ματσόλες καλαφατίσματος από τα εργαλεία του ξυλοναυπηγού

2. Το ματσολίνο
   Είναι οι παλιές μεταχειρισμένες ματσόλες. Τα χρησιμοποιούσαν σε χοντροδουλειές και σε
   άλλες δουλειές, όπου η ματσόλα μπορεί να φθαρεί.
3. Το κοφτερό
   Το “κοφτερό” είναι ένα από τα στενότερα καλαφατικά εργαλεία και το πιο κοφτερό.
   Χρησιμοποιείται για το φάρδυνση των αρμών στη γάστρα κατά τη φάση προετοιμασίας για
   το καλαφάτισμα.
4. Η παρέλα
   Με τη βοήθεια της παρέλας γέμιζαν τους αρμούς της γάστρας με στουπί.
5. Το χοντρό διπλό
   Το “χοντρό διπλό” είναι ένα καλαφατικό εργαλείο με μια άκρη που διαθέτει ένα αυλάκι,
   δημιουργώντας έτσι δύο αιχμηρές απολήξεις.
6. Το στενό διπλό
   Το “στενό διπλό” είναι ένα καλαφατικό εργαλείο με λεπτότερη άκρη σε σύγκριση με το
   χοντρό διπλό. Χρησιμοποιείται μετά το χοντρό διπλό για να εισχωρεί ακόμα πιο βαθιά μέσα
   στους αρμούς της γάστρας κατά τη διαδικασία του καλαφατίσματος.
7. Το τσιμπουκάκι
   Το “τσιμπουκάκι” είναι ένα καλαφατικό εργαλείο με διπλό αυλάκι στην άκρη, προσφέροντας
   τρεις αιχμηρές ακμές. Χρησιμοποιούνταν κυρίως σε μεγάλα σκάφη, όπου ήταν απαραίτητο
   να εφαρμοστούν δεύτερο ή ακόμα και τρίτο στρώμα καλαφατικού κατά τη διαδικασία του
   καλαφατίσματος.
8. Το στραβό
   Το “στραβό” ήταν ένα γαμπώδες ή στραβό καλαφατικό, σχεδιασμένο ειδικά για την εργασία
   σε αρμούς όπου τα κανονικά καλαφατικά ήταν δύσκολο να χρησιμοποιηθούν ή να
   δουλευτούν επιτυχώς.
9. Το στενάκι
   Το “στενάκι” ήταν το πιο στενό από τα καλαφατικά εργαλεία, εξοπλισμένο με μία απλή
   αιχμηρή ακμή. Χρησιμοποιούνταν για την τοποθέτηση του στουπιού σε ραγίσματα των
   σανιδιών και για το καλαφάτισμα των ξύλινων καβιλιών ή των στενών παρελών.
10. Το εργαλείο ελέγχου των καρφιών
    Το εργαλείο ελέγχου των καρφιών δεν ήταν εξειδικευμένο καλαφατικό. Χρησιμοποιούνταν
    σε συνδυασμό με τις παλιές ματσόλες για τον έλεγχο της κατάστασης των καρφιών της
    γάστρας κατά την επισκευή και συντήρηση των σκαφών.
11. Η δαχτυλήθρα
    Η δαχτυλήθρα, ήταν φτιαγμένη από δέρμα ή, σε μερικές περιπτώσεις, ήταν απλώς ένα
    κομμάτι πανί.
12. Το κασελάκι
    Το κασελάκι ήταν ένα μικρό ξύλινο κουτί που χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά των
    καλαφατικών. Συχνά, ο καλαφάτης το χρησιμοποιούσε και ως σκαμνάκι όταν δούλευε σε
    χαμηλότερα σημεία.
13. Η καταράφα
    Η καταράφα είναι ένας κόπανος μεγαλύτερος και πιο βαρύς από τη συνηθισμένη ματσόλα.
    Χρησιμοποιείται στο ναυπηγείο για πιο απαιτητικές εργασίες ή όταν απαιτείται περισσότερη
    δύναμη.
    

    Εικ36.Καταράφα και καλαφατικό με
    βραχίονα, σύμφωνα με ομοιόματά τους
    από τη συλλογή του Δήμου Περάματος

14. Η λίμα
    Μια μακριά λίμα χρησιμοποιείταν συνήθως για το ακόνισμα των καλαφατικών εργαλείων
    στο ναυπηγείο
15. Το δοχείο της πίσσας
    Το ξύλινο δοχείο της πίσσας χρησιμοποιούνταν για τη φύλαξη της πίσσας, η οποία
    εφαρμόζονταν στους καλαφατικούς αρμούς στα ναυπηγεία.
16. Το μαλαχτάρι
    Το μαλαχτάρι ήταν μια μεγάλη βούρτσα με ένα στυλιάρι μήκους περίπου 1 μέτρου. Στο άκρο
    του στυλιαριού δενόταν ένα κομμάτι από δέρμα αρνιού.

9. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ

1. Ξύστρες ξύλων
   Οι ξύστρες ξύλων χρησιμεύουν στην προετοιμασία μιας επιφάνειας ξύλου για να βερνικωθεί
   ή για να αφαιρεθούν παλιά βερνίκια από επιφάνειες ξύλων.
2. Ρολά
   Τα ρολά αποτελούν ένα από τα πιο χρήσιμα εργαλεία. Κάθε ρολό αποτελείται από έναν
   κύλινδρο που ντύνεται με τεχνητή προβιά, ινώδες υλικό, ή σπογγώδες υλικό, με κοντές ή
   μακριές τρίχες. Συνήθως, περιστρέφεται γύρω από έναν άξονα που διέρχεται μέσα από μια
   τρύπα στον κύλινδρο. Ο άξονας εκτείνεται σε προέκταση του χερουλιού, παρέχοντας ένα
   άνετο χειρισμό κατά τη χρήση του.
3. Συσκευή ψεκασμού
   
   Όταν χρησιμοποιούμε συσκευή ψεκασμού, εξοικονομούμε πολλή ώρα σε σχέση με τη χρήση
   πινέλου για την ίδια εργασία. Αυτός ο τρόπος χρωματισμού είναι κυρίως κατάλληλος για
   μεγάλες επιφάνειες, είτε είναι εξωτερικές είτε εσωτερικές, καθώς και για χώρους όπου η
   σκόνη από το χρώμα δεν θα προκαλέσει προβλήματα. Υπάρχουν διάφορα είδη συσκευών
   ψεκασμού, αλλά όλες βασίζονται στην ίδια αρχή. Όσον αφορά τον τρόπο παροχής του
   χρώματος στο πιστόλι, υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι:
   α. Συσκευές ψεκασμού με βάρος: Σε αυτόν τον τύπο, το χρώμα κινείται από το δοχείο στο
   πιστόλι με το δικό του βάρος.
   β. Συσκευές ψεκασμού με αναρρόφηση: Εδώ, το δοχείο με το χρώμα βρίσκεται κάτω από το
   πιστόλι, και το χρώμα αναρροφάται με τη βοήθεια πεπιεσμένου αέρα.
   γ. Συσκευές ψεκασμού με σωλήνα πίεσης: Σε αυτόν τον τύπο, ο πεπιεσμένος αέρας σπρώχνει
   το χρώμα μέσω ενός λαστιχένιου σωλήνα από το δοχείο του στο πιστόλι.
4. Χωνί
   Το χωνί είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται για να χύνεται ζεστή πίσσα στους αρμούς
   κατά τη διάρκεια της συντήρησης.

ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΥ

Η συντήρηση και καθαρισμός των εργαλείων μετά τη χρήση είναι ουσιώδης για τη
διατήρηση της καλής τους κατάστασης και αποτελεσματικότητας. Η περιποίηση των πινέλων
και των ρολών είναι ιδιαίτερα σημαντική για να διασφαλίσετε τη μακροζωία τους. Είναι καλή
πρακτική να ακολουθείτε τα παρακάτω βήματα:

1. Καθαρισμός των Πινέλων και Ρολών:
   – Χρησιμοποιήστε το κατάλληλο διαλυτικό για το χρώμα που χρησιμοποιήσατε και πλύνετε
   καλά τα πινέλα και τα ρολά.
   – Ξεπλύνετε τα με ζεστό νερό και σαπούνι για να αφαιρέσετε τα υπολείμματα.
2. Στέγνωμα:
   – Αφήστε τα πινέλα να στεγνώσουν πλήρως πριν τα αποθηκεύσετε.
   – Βεβαιωθείτε ότι οι τρίχες είναι ελεύθερες και διατηρούν το σχήμα τους.
3. Αποθήκευση:
   – Κρεμάστε τα πινέλα με τις τρίχες προς τα κάτω ή αποθηκεύστε τα τυλιγμένα σε
   λαδόχαρτο.
   – Αποθηκεύστε τα σε ξηρό και δροσερό μέρος.
4. Αποφυγή Υποβρύχιου Καθαρισμού:
   – Αποφύγετε να βυθίζετε τα πινέλα σε νερό, καθώς αυτό μπορεί να καταστρέψει την τρίχα.
   Ακολουθώντας αυτές τις οδηγίες, θα διατηρήσετε τα εργαλεία σας σε άριστη κατάσταση
   και θα εξασφαλίσετε την επαναχρησιμοποίησή τους σε μελλοντικές εργασίες.